Przyczyny braku skuteczności antykoncepcji hormonalnej

(na podstawie publikacji w Ginekologii Polskiej 4/2011, Volume 82 - Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego) Jak pokazują badania kryterium skuteczności metody antykoncepcyjnej określanej indeksem Pearl'a odgrywa przy wyborze sposobu zapobiegania ciąży najistotniejszą rolę. Z kolei na skuteczność ma wpływ regularność przyjmowania środków antykoncepcyjnych lub prawidłowość w zastosowaniu metody.

Trzeba sobie uzmysłowić, że niepowodzenie antykoncepcji jest problemem na dużą skalę, a procent niepowodzeń antykoncepcji związany jest bezpośrednio ze sposobem zapobiegania ciąży. Według WHO od 8 do 30 mln ciąż niepożądanych to skutek wyboru niedobranej odpowiednio metody kontroli płodności. Inne badania pokazują, że aż ponad połowa nieplanowanych ciąż jest skutkiem niepowodzeń antykoncepcji (50-65%), gdzie ryzyko niepowodzenia jest największe wśród kobiet przed 25 r.ż., niezamężnych oraz wśród kobiet o niskim poziomie edukacji seksualnej.

Według różnych autorów indeks Pearl'a w przypadku błędów w przyjmowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej może być od 3 do 30 razy wyższy w stosunku do indeksu Pearla'a w warunkach prawidłowego stosowania tej metody. A jak wiadomo do publicznej wiadomości podawane są wartości indeksu Pearl'a w sytuacji perfekcyjnego stosowania tabletek antykoncepcyjnych.

W Stanach Zjednoczonych nawet co druga pacjentka stosująca doustną antykoncepcję przyznaje się do pomijania 1 tabletki na cykl, a 1/5 kobiet zapomina o przyjęciu dwóch lub więcej tabletek. Wynika z tego, najczęstszą przyczyną niepowodzeń doustnej antykoncepcji jest konieczność przyjmowania tabletki codziennie o tej samej porze. Ważna jest również edukacja ze strony ginekologa co do stosowania danej metody, gdyż nieprawidłowy instruktaż lekarski ma istotny wpływ na błędy pacjentek. A jak wskazują dane, najwięcej błędów pacjentki popełniają w pierwszym tygodniu stosowania po przerwie 7-dniowej, kiedy to najczęściej dochodzi do pominięcia tabletki.

Dużym problemem jest również brak wiedzy pacjentek dotyczącej sposobów uniknięcia konsekwencji błędów w przyjmowaniu doustnej antykoncepcji. Jak pokazują brytyjskie badania ponad 30% kobiet nie wie kiedy przyjąć następną tabletkę po zapomnianej (tzw. „zasada 12godzin"), a ponad 80% nie ma wystarczającej wiedzy na temat dodatkowych zabezpieczeń po pominięciu dwóch tabletek (tzw. „zasada 7 dni").

Na niepowodzenie doustnej antykoncepcji wydaje się mieć wpływ zabiegany tryb życia i konieczność gromadzenia wielu informacji koniecznych w codziennym funkcjonowaniu. W natłoku informacji normalne jest więc, że wielu kobietom „umyka" przyjmowanie tabletek, ale co gorsze mała jest znajomość konsekwencji takiego pominięcia.

Wykazano również, że 20% nieplanowanych ciąż pomimo stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych jest wynikiem antybiotykoterapii, a co dziesiąty przypadek miał związek z biegunką lub wymiotami. Antybiotykami, które mogą wchodzić w interakcje z doustną antykoncepcją są tetracykliny, penicyliny oraz cefalosporyny.

Dla określenia skali problemu przeprowadzono również badanie monitujące wielkość pęcherzyka Graffa przy pominięciu tabletek antykoncepcyjnych. Pacjentkom zalecono, aby popełniły błąd w stosowaniu doustnej antykoncepcji. W trzy dni po nie przyjęciu kolejnej tabletki średnica największego pęcherzyka jajnikowego wynosiła aż 15 mm (całkowicie dojrzały pęcherzyk ma wielkość 15-20 mm).

Oznacza to, że prawdopodobieństwo nieplanowanej ciąży wśród pacjentek stosujących doustną antykoncepcję jest dużo większe, niż się wielu kobietom wydaje. Tym bardziej, że ciąża, która zaistniała podczas przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych jest obarczona dużym ryzykiem. Rozwijający się płód jest bardzo podatny na działanie syntetycznych hormonów, które mogą powodować nieprawidłowości w rozwoju, a nawet prowadzić do poronienia. Wiele kobiet nie wiedząc o ciąży przez wiele tygodni stosuje środki hormonalne, nie zdając sobie sprawy z zagrożenia. Co niestety skutkować może poważnymi powikłaniami dla nienarodzonego dziecka.